یکی از انواع دعاوی تصرف، ممانعت از حق است که در آن فرد یا افرادی از استفاده مالک از ملک خود جلوگیری می‌کنند. به موجب ماه ۱۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی، دعوی ممانعت استفاده از حق عبارت است از تقاضای رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع خود در ملک دیگری.
به عبارت دیگر، در ممانعت از حق، فردی از استفاده از یک حق قانونی برای یک مالک در ملکش جلوگیری می‌کند، بدون آن که ملک وی را تصرف کند. به طور مثال، اگر فردی با برداشتن فیوز یک آپارتمان موجب، قطع برق آن شود، این امر ممانعت یا جلوگیری از حق نامیده می‌شود.
تعریف حق ارتفاق و حق انتفاع
حق ارتفاق و یا حقوق ارتفاقی از جمله حقوقی است که برای یک فرد در ملک دیگری وجود دارد. مانند عبور لوله آب و یا فاضلاب یک آپارتمان از ملک شخصی دیگر و یا راه عبور و رسیدن به یک زمین که از ملک دیگری می‌گذرد.
حق انتفاع، حقی است که براساس آن فرد می‌تواند از منافع مالی یا ملکی که متعلق به شخصی دیگر است و یا مالک مشخصی ندارد، استفاده نماید.
ارکان اصلی ممانعت از حق
سه رکن اساسی و اصلی طرح دعوی جلوگیری از استفاده حق عبارتند از:
سابقه استفاده از حق
خواهان دعوی ممانعت از حق، باید ثابت کند که علاوه بر آن که متصرف ملکی که در آن دارای حق می‌باشد، نبوده بلکه از حق مورد دعوی پیش از این نیز استفاده می‌کرده است.
ملک غیر: رکن بسیار مهم دیگر آن است که حق ارتفاق یا انتفاع در ملک شخص دیگر باشد، مثل راهی که برای رسیدن به یک زمین کشاورزی از زمین شخصی دیگر می‌گذرد. نکته بسیار مهم در طرح دعوی ممانعت، آن است که خواهان دعوی، صاحب ارتفاق یا انتفاع است که می‌تواند که مالک و یا متصرف ملک باشد. خوانده دعوی نیز مالک یا متصرف ملکی است که در آن حق ارتفاق وجود دارد.
ممانعت
عبارت از جلوگیری از استفاده از حق. نکته مهم در ممانعت آن است که فردی که مانع استفاده از حق است، مالک یا متصرف ملک است و به جهت استفاده کامل از عین و منافع خود از استفاده از حق ارتفاقی و انتفاعی دیگران جلوگیری می‌کند. همچنین، در این دعوی ممکن است محل انتفاع و یا ارتفاق از تصرف خواهان خارج شده باشد و یا نشده باشد.
مزاحمت از حق
در مزاحمت از حق، فرد بدون خارج کردن مال یا ملک از تصرف مالک، در تصرف و استفاده وی از منافع ملک خود اختلال ایجاد می‌کند. به طور مثال وقتی شخصی، در جلوی درب ورودی منزل شخصی دیگر نخاله ساختمانی دپو می‌کند و راه عبور و مرور مالک را سد می‌کند، مرتکب مزاحمت از حق شده است. نکته بسیار مهم در مزاحمت از حق آن است که شخصی که مزاحم حق دیگری است، خود مالک و یا متصرف ملک نمی‌باشد.
مجازات جرم ممانعت از حق و مزاحمت از حق
براساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، چنانچه فردی با استفاده از صحنه‌سازی نظیر پی ریزی، دیوارکشی، تغییر حدفاصل، امحا و نابود کردن مرز، کرت بندی، نهرکشی، حفر چاه، کاشتن درختان، کشاورزی و … خود را ذیحق و یا متصرف مالی نشان دهد و یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست موجب تخریب منابع طبیعی و محیط زیست گردد، علاوه بر رفع ممانعت، به حبس از یک ماه تا یکسال محکوم خواهد گردید.
دریافت وکیل
دعوی جلوگیری از استفاده حق و مزاحمت از حق دعاوی بسیار پیچیده است که بدون استفاده از مشاوره حقوقی و بهره‌گیری از نظرات یک وکیل ملکی متخصص پیروزی در این دعوی بسیار سخت و در برخی موارد غیر ممکن است. بنابراین بهتر است، قبل از هرگونه اقدامی از مشاوره حقوقی و یا تماس با وکیل استفاده کنید.
